Brak działania organu celnego to „błąd”. Wyrok NSA istotny dla przedsiębiorców importujących towary.

W prawie celnym, w pewnych sytuacjach, dopuszczalne jest retrospektywne (wsteczne) zaksięgowanie długu celnego.

W nieobowiązującym już Kodeksie Celnym z 1997 r. funkcjonował art. 229, który wprowadzał zakaz retrospektywnego księgowania, gdy kwota należności nie została zarejestrowana na skutek błędu organu celnego.

Sporna okoliczność

• Importer sprowadzał w latach 1991-2001 towary, które deklarował ze stawką 0%.
• Organ w decyzji z 2002 r. uznał zgłoszenia importera za nieprawidłowe – zaklasyfikował towar do stawki 20% i określił retrospektywnie kwotę długu celnego.
• Stanowisko importera: organ popełnił błąd poprzez brak działania – tolerował przez 10 lat błędne zgłoszenia i wobec tego znajdzie tu zastosowanie zakaz retrospektywnego zaksięgowania.
• Stanowisko organu: o błędzie organu można mówić dopiero, gdy „pierwotna” konkretyzacja długu celnego nastąpiła na podstawie aktu administracyjnego, czyli decyzji organu, która następnie okazała się błędna. Błąd może wynikać tylko z aktywnego działania organu.

Rozstrzygnięcie NSA

NSA w wyroku z dnia 8 czerwca 2018 r., sygn. I GSK 285/16 przyznał rację importerowi:

• Z wykładnią zawężającą omawianego przepisu – jaką zaproponował organ – zgodzić się nie można.
• Zakaz retrospektywnego zaksięgowania na skutek błędu organu celnego może zajść w dwóch przypadkach:

1. w sytuacji określenia kwoty wynikającej z długu celnego, w ramach tzw. samooclenia w zgłoszeniu, czyli bez wydania decyzji administracyjnej oraz
2. w sytuacji wydania przez organ celny decyzji.

• NSA powołał się też na wyroki TSUE, zgodnie z którymi brak działania stanowi błąd organu celnego i może on polegać także na powtarzającym się akceptowaniu przez organy celne błędów zgłaszającego, polegających przykładowo na niewłaściwym zastosowaniu klasyfikacji towarowej.

Wpływ wyroku NSA na wykładnię aktualnie obowiązujących przepisów celnych

Analizowany przez NSA przepis Kodeksu Celnego już nie obowiązuje – obecnie kwestie celne reguluje Unijny Kodeks Celny (UKC). Do UKC nie przeniesiono przepisów dotyczących odstąpienia od retrospektywnego zaksięgowania długu celnego – przepisy te zostały zastąpione możliwością zwrotu lub umorzenia należności celnych, jeżeli w wyniku błędu popełnionego przez organy kwota odpowiadająca długowi celnemu pierwotnie podana do wiadomości była niższa niż kwota należna, a importer nie mógł wykryć tego błędu i działał w dobrej wierze (art. 119 UKC).

Pojawia się pytanie, czy na gruncie obowiązujących przepisów NSA zająłby analogiczne stanowisko? Nie możemy być tego pewni, ale w przypadku ewentualnego sporu z pewnością można posłużyć się zaakceptowaną przez NSA argumentacją i traktować ją jako oręż w walce z organem celnym.