Zmiany w zakresie ZUS zostały wprowadzone w drodze:
Zmiany, które weszły w życie 1 stycznia 2012 r.
Ustawa z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (dalej: ustawa deregulacyjna) wprowadziła następujące zmiany:
1. Skrócenie okresu przedawnienia z 10 do 5 lat
Obecnie należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne (art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – dalej: ustawa). Również nienależnie opłacone składki ulegają przedawnieniu po 5 latach, licząc od dnia otrzymania zawiadomienia ZUS o kwocie nienależnie opłaconych składek, a w przypadku braku zawiadomienia – licząc od dnia ich opłacenia (art. 24 ust. 6g ustawy).
Należy przy tym pamiętać o art. 27 ustawy deregulacyjnej, który stanowi, że:
- Przedawnienie należności z tytułu składek, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., następuje najpóźniej po upływie 5 lat, licząc od 1 stycznia 2012 r.;
- Jeżeli jednak przedawnienie należności z tytułu składek, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., zgodnie z dotychczas obowiązującymi przepisami (przy zastosowaniu okresu 10 lat) nastąpiłoby wcześniej, wówczas stosujemy 10 – letni okres przedawnienia.
2. Skrócenie okresu przechowywania raportów i deklaracji rozliczeniowych ZUS przez płatnika z 10 do 5 lat
Konsekwencją skrócenia okresu przedawnienia jest skrócenie okresu przechowywania kopii deklaracji rozliczeniowych i imiennych raportów miesięcznych oraz dokumentów korygujących ZUS (obowiązek wynikający z art. 47 ust. 3c ustawy).
3. Zniesienie obowiązku comiesięcznego przekazywania przez płatnika składek raportów ZUS RMUA
ZUS RMUA to imienny raport miesięczny przekazywany osobie ubezpieczonej, który funkcjonuje jako potwierdzenie objęcia ubezpieczeniami, prawa do świadczeń oraz informacji o należnych do przekazania za ubezpieczonego składek.
- Od 1 stycznia 2012 r. zasadą jest, że formularz ZUS RMUA będzie przekazywany przez płatnika składek raz w roku za rok ubiegły, tj. w terminie do dnia 28 lutego roku następnego, w podziale na poszczególne miesiące (art. 41 ust. 8 ustawy);
- ZUS RMUA może być przekazywany w formie dokumentu elektronicznego – za uprzednią zgodą ubezpieczonego;
- Ponadto płatnik składek jest zobowiązany przekazywać ZUS RMUA każdorazowo na żądanie ubezpieczonego – nie częściej jednak niż raz na miesiąc – za miesiąc poprzedni (art. 41 ust. 8b ustawy);
- Powyższe dotyczy również składek na ubezpieczenie zdrowotne, z zastrzeżeniem ust. 9a i 10 (art. 41 ust. 9 ustawy).
Zmiany, które weszły w życie 1 lutego 2012 r.
Ustawa z dnia 21 grudnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 291, poz. 1706) wprowadziła następującą zmianę:
1. Zwiększenie wysokości składki na ubezpieczenie rentowe
Uległa podwyższeniu o 2 % składka na ubezpieczenie rentowe finansowana przez płatników składek, tj. z 4,5 % na 6,5 % (art. 16 ust. 1b ustawy).
Zmiany, które wejdą w życie 31 maja 2012 r.
Zmiany, które będą obowiązywać od 31 maja 2012 r. są konsekwencją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2010 r., sygn. akt P 29/09, który orzekł, że przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 24 ust. 1 oraz art. 98 ust. 1 pkt 1) oraz przepisy kodeksu karnego (art. 218 KK) pozwalające dwa razy karać tę samą osobę są niezgodne z konstytucją i utracą moc obowiązującą z dniem 31 maja 2012 r., jednakże niekonstytucyjność tych przepisów dotyczy jedynie płatników będących osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą.
1. W zakresie dodatkowej sankcji do wysokości 100% nieopłaconych składek
W ww. dacie utraci moc obowiązującą art. 24 ust. 1 ustawy – przepis ten nakładał na płatnika nieuiszczonych lub zaniżonych składek dodatkową opłatę w wysokości do 100% nieopłaconych składek.
Powyższy przepis został uznany za niezgodny z:
- Art. 2 Konstytucji RP,
- Art. 4 ust. 1 Protokołu nr 7 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 2003 r. Nr 42, poz. 364),
- Art. 14 ust. 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167).
2. W zakresie kary grzywny dla płatników lub osób obowiązanych do działania w imieniu płatnika z tytułu nieterminowego opłacania składek
W ww. dacie utraci moc obowiązującą również art. 98 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy – przepisy te penalizowały karą grzywny w wysokości do 5 000 PLN nieopłacanie składek lub niedokonywanie wpłat z innych tytułów w terminie przewidzianym przepisami prawa przez płatników lub osoby obowiązane do działania w imieniu płatnika;
Powyższe przepisy zostały uznane za niezgodne z:
- Art. 2 Konstytucji RP,
- Art. 4 ust. 1 Protokołu nr 7 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 2003 r. Nr 42, poz. 364),
- Art. 14 ust. 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167).
Odroczenie utraty mocy obowiązującej zdyskwalifikowanych wyrokiem ww. przepisów na okres 18 miesięcy od dnia jego promulgacji, jak wyjaśnił Trybunał Konstytucyjny w rzeczonym wyroku, ma „zapobiec powstaniu stanu prawnego, w którym naruszenie przez płatnika będącego osobą fizyczną obowiązku należytego opłacania składek na ubezpieczenie społeczne lub innych składek pobieranych przez ZUS nie byłoby zagrożone jakąkolwiek sankcją. Rzetelne opłacanie tych składek leży bowiem zarówno w interesie ZUS, jak i ubezpieczonego, a także w interesie publicznym, gdyż brak pochodzących ze składek środków na finansowanie świadczeń ubezpieczeniowych musiałby być rekompensowany przez środki z budżetu państwa. W okresie odroczenia ustawodawca powinien dokonać takiej zmiany stanu prawnego, aby – gwarantując przy pomocy odpowiednich sankcji rzetelne wywiązywanie się przez płatników z obowiązku opłacania składek – wyeliminować niekonstytucyjny mechanizm podwójnego karania za ten sam czyn.”
Stosowny projekt zmian w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, mający na celu realizację ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego, został już przygotowany w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej (projekt z dnia 1 lutego 2012 r.) i można się zapoznać z jego treścią otwierając następujący link: http://www.mpips.gov.pl/bip/projekty-aktow-prawnych/projekty-ustaw/ubezpieczenia-spoleczne/ustawa-o-zmianie-ustawy-o-systemie-ubezpieczen-spolecznych-/. Przewidywana data wejścia w życie zmian to 1 maja 2012 r.
