Pragniemy zwrócić Państwa uwagę na wyrok WSA w Gliwicach z 21 marca 2012 r. (sygn. akt I SA/Gl 904/11), w którym sąd analizuje dopuszczalność zaliczenia odszkodowania do kosztów uzyskania przychodu.
W przedmiotowej sprawie podatnik wypłacił kontrahentowi odszkodowanie w związku z niewykonaniem na jego rzecz dostaw zamówionego towaru handlowego. We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej podatnik uznał, że:
- odszkodowanie to stanowi koszt uzyskania przychodu, ponieważ niewykonanie dostaw nie mieści się w wyłączeniu zawartym w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, zgodnie z którym
- nie uważa się za KUP „kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług„.
Powyższego stanowiska nie podzielił zarówno organ interpretacyjny, a także, w rozpatrywanej sprawie, WSA w Gliwicach. Sąd wprawdzie przyznał racje podatnikowi, że wypłacone przez niego odszkodowanie w istocie nie należy do katalogu z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, jednak podkreślił równocześnie, iż „konstatacja ta nie jest (…) wystarczająca do stwierdzenia, że skoro odszkodowania tego nie uwzględniono w tym przepisie, to stanowi ono koszt uzyskania przychodu„.
W ocenie sądu, prawnopodatkowe konsekwencje wypłaty odszkodowań niewymienionych w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT należy:
- rozpatrywać indywidualnie oraz
- badać ich związek z uzyskanym czy też potencjalnym przychodem oraz z zachowaniem (zabezpieczeniem) źródła tychże przychodów, zgodnie z ogólną normą zawartą w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT
Sąd, uzasadniając orzeczenie, wskazał, że podatnik, opisując stan faktyczny, nie wykazał zachowania źródła przychodów (np. utrzymanie dobrych kontaktów z kontrahentem, z zamiarem kontynuowania współpracy) jako celu wypłaty odszkodowania, ograniczając się tylko do argumentu, że ten rodzaj świadczenia nie znajduje się w katalogu negatywnym określonym przez ustawodawcę. Uniemożliwiło to, zdaniem sądu, wydanie innego rozstrzygnięcia.
Znane są nam korzystne dla podatników wyroki, w których sądy potwierdziły możliwość zaliczenia odszkodowania (bądź kary umownej) do KUP, przy czym związek między wypłaconym świadczeniem a potencjalnym przychodem, jego zabezpieczeniem bądź zachowaniem został w poszczególnych sprawach wykazany przez podatników (m. in. wyroki: WSA w Warszawie z 17 czerwca 2011, III SA/Wa 3072/10, WSA w Warszawie z 21 lipca 2011 III SA/Wa 2735/10). Tak również NSA w orzeczeniu z dnia 17 stycznia 2012, II FSK 1365/10:
- „w określonych sytuacjach faktycznych kara umowna lub odszkodowanie może mieć związek z przychodem nie mówiąc już o związku z zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów”,
- „nie zawsze wykonanie istniejącego zobowiązania poprzez zapłacenie kary umownej lub odszkodowania będzie wiązało się ze zmniejszeniem dochodu. Innymi słowy z ekonomicznego punktu widzenia (…) zapłacenie kary umownej było korzystne zarówno dla podatnika, (…) jak i dla Skarbu Państwa”.
Omawiane orzeczenie pokazuje zatem, iż ocena zasadności zaliczenia ponoszonych wydatków do kosztów uzyskania przychodów to nie tylko kwestia wykluczenia zastosowania przepisów art. 16 ustawy o CIT, ale również spełnienia podstawowych warunków wynikających z art. 15 ustawy o CIT. W przedmiotowej sprawie, aby ograniczyć ryzyko nieuznania odszkodowania (bądź kary umownej) za koszt podatkowy, należy szczególnie wyraźnie wykazywać związek pomiędzy koniecznością jego wypłacenia a uzyskaniem potencjalnego przychodu, bądź zachowaniem lub zabezpieczeniem jego źródła.
