Od początku 2013 roku w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego kształtuje się wyraźna tendencja do korzystnego dla pracowników rozstrzygania sporów z organami podatkowymi dotyczących powstania przychodu w związku z organizowanymi przez pracodawcę imprezami integracyjnymi.
Spośród znanych nam w tej materii wyroków, tylko raz sędziowie opowiedzieli się za możliwością określenia przychodu dla pracownika z tytułu organizacji takiej imprezy.
W sporze dotyczącym przychodu w związku z imprezą integracyjną kluczowe są dwa zagadnienia:
- czy samo zapewnienie przez pracodawcę możliwości udziału w imprezie oznacza, że pracownik otrzymuje świadczenie nieodpłatne,
- czy w razie udziału w imprezie możliwe jest określenie wartości świadczenia przypadającego na danego pracownika.
W większości tegorocznych wyroków sędziowie NSA uznali, że aby doszło do otrzymania nieodpłatnego świadczenia w związku z imprezą integracyjną:
- pracownik musi wyrazić zgodę na skorzystanie z zaoferowanego mu świadczenia, a ponadto
- musi być możliwe ustalenie wartości tego świadczenia dla konkretnego pracownika za pomocą metod przewidzianych w ustawie o PIT.
W odniesieniu do pierwszej części tego poglądu powtarzane jest stwierdzenie, że „skoro analizowane świadczenie pracodawcy na rzecz pracownika polega na zagwarantowaniu mu możliwości bezpłatnego skorzystania z określonych świadczeń, to pracownik otrzymuje je w momencie, w którym wyrazi zgodę na skorzystanie z nich” (wyrok z 25 kwietnia 2013 r., sygn. akt II FSK 1828/11, wyrok z 20 lutego 2013 r., sygn. akt II FSK 1256/11). Wskazuje się też, że „nie jest możliwe przypisanie pracownikowi określonego świadczenia, jeżeli nie tylko go nie otrzymał, ale nie wyrażał nawet woli jego przyjęcia” (wyrok z 24 stycznia 2013 r., sygn. akt II FSK 1064/11).
Odmienny punkt widzenia przyjął jednak NSA w wyroku z 12 marca (sygn. akt II FSK 1428/11): „jeżeli więc analizowane nieodpłatne świadczenie polega na zagwarantowaniu pracownikowi możliwości skorzystania z poszczególnych usług, to uprawniony otrzymuje je w momencie, w którym po stronie wykonawcy tych usług powstaje obowiązek pozostawania w gotowości do ich świadczenia. Uzyskaniem nieodpłatnego świadczenia nie jest natomiast następcze, w relacji do zapewnionego prawa jego otrzymania, wykorzystanie danej usługi”.
Ostatni wyrok, odmiennie również w stosunku do pozostałych, uznaje możliwość ustalenia wartości nieodpłatnego świadczenia dla konkretnego pracownika. W tym zakresie spór dotyczy wykładni przepisów art. 11 ust. 2a pkt 2 w zw. z art. 12 ust. 3 ustawy o PIT, tzn. czy ustalenie wartości nieodpłatnego świadczenia „według cen zakupu” uprawnia do obliczenia przychodu pracownika w drodze podzielenia poniesionych przez pracodawcę kosztów imprezy przez liczbę zaproszonych pracowników. Taki sposób obliczeń został zastosowany dla ustalenia przychodu pracownika z tzw. pakietów świadczeń medycznych, które były przedmiotem uchwały NSA z 24 października 2011 r. (sygn. akt II FPS 7/10).
Mianowicie w wyroku z marca uznano, że taka metoda jest dopuszczalna dla ustalenia wartości świadczeń otrzymanych w związku z imprezą. Zdaniem sędziów, sformułowanie „według cen zakupu” oznacza, że możliwe jest ustalenie tej wartości nie tylko w wysokości równej cenie, lecz również w odniesieniu do tej ceny.
Taki pogląd spotyka się ze zdecydowaną krytyką w innych wyrokach. Uważa się w nich bowiem, że prowadziłoby to do przypisania pracownikowi świadczeń, których w rzeczywistości mógł nie otrzymać, a następnie ich opodatkowania. Przykładowo w wyroku z 25 kwietnia NSA stwierdził: „dla opodatkowania istotne jest to, czy danemu pracownikowi można przypisać konkretny, a nie statystyczny, czy potencjalny przychód. Nie można bowiem ustalać przychodu w drodze arytmetycznego działania polegającego na podzieleniu kosztów imprezy integracyjnej przez liczbę pracowników biorących w niej udział. Przepisy u.p.d.o.f. nie dają podstaw do wykonania takiego działania”.
W korzystnych dla pracowników orzeczeniach sądy ponadto nawiązują do uchwały NSA ws. pakietów medycznych, wskazując na brak analogii do imprez integracyjnych. W wyroku z 24 stycznia uznano, że „nieodpłatne świadczenie w przypadku tychże pakietów stanowiła cena swoistej polisy ubezpieczeniowej, jaką pracodawca wykupił faktycznie na rzecz pracownika, a nie wartość potencjalnych usług medycznych (przyszłych i niepewnych), których realizację polisa ta gwarantowała w razie ziszczenia się zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Jednostkowa wartość takiej polisy możliwa jest do przypisania konkretnemu pracownikowi. Pracownik uzyskał więc skonkretyzowane co do wartości przysporzenie wyłącznie wynikające z wyręczenia go z ponoszenia świadczenia na ubezpieczenie”. Tymczasem w związku z imprezą integracyjną nie jest możliwe określenie wartości skonkretyzowanego dla danego pracownika świadczenia.
Ostatni przychylny dla podatników wyrok NSA zapadł 17 maja (brak jeszcze pisemnego uzasadnienia). W związku z wniesionym przez Rzecznika Praw Obywatelskich w tym samym dniu wnioskiem do NSA, jest jednak szansa na wydanie uchwały, która ostatecznie rozwiałaby wątpliwości dotyczące powstania przychodu z tytułu pracowniczej imprezy integracyjnej.