Podatnik mający zaległość podatkową, w celu uniknięcia egzekucji może przykładowo:
- część majątku darować dziecku,
- część majątku sprzedać innemu podmiotowi trzeciemu,
– w wyniku, czego egzekucja prowadzona przez fiskusa miałaby być bezskuteczna.
Fiskus będący wierzycielem należności publicznoprawnych może złożyć natomiast dwa pozwy:
- przeciwko dziecku – w tym przypadku wskazując jedynie, że transakcja została dokonana z pokrzywdzeniem fiskusa (podatnik stał się niewypłacalny lub niewypłacalny w wyższym stopniu),
- przeciwko podmiotowi trzeciemu – w tym wypadku fiskus musi dodatkowo udowodnić, że podmiot trzeci wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć, że podatnik działał w celu uniknięcia zapłaty podatku,
– Sąd uwzględniając powództwa może stwierdzić, że transakcje są bezskuteczne względem fiskusa i może on prowadzić egzekucję ze zbytego przez podatnika majątku.
Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, utrwalony w orzecznictwie pogląd pozwalający na powyższy scenariusz, jest niezgodny z Konstytucją, bowiem:
- działania fiskusa muszą mieć podstawę w ordynacji podatkowej (ta milczy o możliwości stosowania Skargi Paulińskiej przez fiskusa),
- działania fiskusa uderzają nie w podatkowych dłużników, ale w nabywców ich majątku (którzy nie mają mechanizmów stwierdzenia, że podatnicy działają w celu pokrzywdzenia fiskusa).
Niestety Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 18 kwietnia 2018 r. o sygn. K 52/16 podtrzymał wypracowaną przez sądy linię orzeczniczą zgodnie, z którą:
- fiskus sięgając do kodeksu cywilnego po instytucję skargi pauliańskiej nie działa władczo, ale jak każdy inny wierzyciel,
- wyrok w procesie pauliańskim nie tworzy nowych podatkowo-prawnych stanów faktycznych podlegających opodatkowaniu, ani nie rozszerza zakresu opodatkowania, a jedynie
- stwarza fiskusowi możliwość prowadzenia w przyszłości skutecznej egzekucji należności podatkowych z majątku, którego podatnik wyzbył się w celu pokrzywdzenia fiskusa,
– dlatego też stosowanie skargi paulińskiej do ochrony należności publicznoprawnych jest zgodne z Konstytucją.
Wyrok Trybunału definitywnie kończy spór w zakresie możliwości korzystania przez fiskusa z dobrodziejstwa skargi pauliańskiej, co daje organom podatkowym kolejne istotne „narzędzie” w sporach z podatnikami.
