W uchwale siedmiu sędziów NSA z 11 czerwca 2012 r. (sygn. akt I FPS 3/11) sąd wskazał na korzystne dla podatników zasady rozliczania strat z odpłatnego zbycia wierzytelności, które zostały uprzednio zarachowane jako przychód należny. Podjęta uchwała została wydana z zamiarem rozstrzygnięcia wątpliwości, jakie występują także w orzecznictwie sądów administracyjnych w zakresie określenia wysokości straty ze zbycia wierzytelności, która podlega zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów, gdy wierzytelność powstała w związku z czynnością opodatkowaną podatkiem VAT.
Skład siedmiu sędziów potwierdził występowanie przeciwstawnych stanowisk w orzecznictwie, a do jednego z nich przychylił się w oparciu o kompleksową wykładnię relewantnych przepisów ustaw o podatkach dochodowych. Spór bowiem sprowadza się do tego, jak w świetle art. 23 ust. 1 pkt 34 ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o CIT należy określać stratę z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności. Według jednego z poglądów, przy jej obliczeniu należy wziąć pod uwagę „jedynie” wartość netto wierzytelności. Zgodnie zaś z drugą interpretacją wartość wierzytelności jest wartością brutto, a więc obejmującą także należny podatek VAT.
NSA wskazał, że gdyby zamiarem ustawodawcy było określenie straty ze zbycia wierzytelności bez uwzględnienia należnego podatku VAT, to przepis byłby inaczej sformułowany. Skoro bowiem w przepisie odróżnia się pojęcie wierzytelności od przychodu należnego, konsekwentnie pojęcia te nie mogą oznaczać tego samego. Tymczasem przychód należny z działalności gospodarczej na gruncie PIT i analogicznie w CIT zdefiniowany jest jako przychód ze sprzedaży towarów i usług, pomniejszony o należny podatek VAT.
Sąd zaznaczył, że:
- zarachowanie wierzytelności jako przychód należny stanowi jedynie przesłankę dla zaliczenia straty ze zbycia wierzytelności do kosztów uzyskania przychodu, nie przesądzając wysokości tej straty, przy czym
- co do zasady podatnik VAT sprzedający towary lub świadczący usługi otrzymuje kwotę odpowiadającą należnemu podatkowi VAT jako składnik wierzytelności jemu przysługującej, a zatem
- strata ze zbycia wierzytelności obejmuje też utratę roszczenia o kwotę należnego podatku VAT, który sprzedawca będący podatnikiem VAT musiał odprowadzić niezależnie od braku płatności ze strony nabywcy, co z kolei powoduje, że
- strata wynikająca z odpłatnego zbycia wierzytelności powinna być obliczana przy uwzględnieniu wartości wierzytelności z podatkiem VAT, a tym samym
- strata ta równa jest różnicy między sumą uzyskaną z jej zbycia a wartością netto wierzytelności wraz z należnym podatkiem VAT.
Stanowisko zaprezentowane w przedstawianej uchwale potwierdzają co do istoty inne niedawne wyroki NSA, jak wyrok z 15 maja 2012 r., sygn. akt II FSK 2042/10 (z zakresu podatku PIT), czy wyrok z 31 maja 2012 r., sygn. akt II FSK 2273/10 (z zakresu podatku CIT).
