W dniu 16 czerwca 2011 r. został wydany przez Naczelny Sąd Administracyjny wyrok potwierdzający podatkowe ujęcie służebności przesyłu bez wynagrodzenia (sygn. akt II FSK 788/10). Sąd podtrzymał stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, przyznające rację organowi podatkowemu, że służebność przesyłu ustanowiona bez wynagrodzenia stanowi nieodpłatne świadczenie, którego wartość stanowi przychód podatkowy zgodnie z art. 12 ust.1 pkt 2 ustawy o CIT.
Argumentacja zaprezentowana przez NSA koresponduje z przedstawianą dotychczas przez wojewódzkie sądy administracyjne, m.in.:
- wyrok WSA w Gdańsku z 11 maja 2011 r., sygn. akt I SA/Gd 170/11;
- wyrok WSA w Warszawie z 1 lutego 2011r., sygn. akt III SA/Wa 1454/10;
- wyrok WSA w Gdańsku z 12 stycznia 2011 r., sygn. akt I SA/Gd 1163/10;
- wyrok WSA w Lublinie z 22 stycznia 2010 r., sygn. akt I SA/Lu 776/09).
Jednakże jest to pierwszy przypadek, by to NSA odniósł się do opodatkowania nieodpłatnej służebności przesyłu na gruncie obowiązujących od 2008 r. przepisów kodeksu cywilnego dotyczących służebności przesyłu.
Podatnik, próbując obronić swoje stanowisko, z którego wynikało, że ustanowienie służebności przesyłu bez wynagrodzenia nie stanowi dla niego nieodpłatnego świadczenia podlegającego opodatkowaniu CIT, przedstawił następującą argumentację:
- „Brak relacji o charakterze zobowiązaniowym, gdyż żadna ze stron umowy nie będzie wykonywała na rzecz drugiej strony jakichkolwiek świadczeń, których skutkiem byłoby przysporzenie majątkowe dla którejkolwiek ze stron, kosztem majątku drugiej z nich.„
- „Ustanowienie służebności przesyłu nie polega na działaniu czy zaniechaniu, które powodowałoby zwiększenie bądź zmniejszenie majątku przedsiębiorstwa przesyłowego, lecz sprowadza się do znoszenia przez właściciela nieruchomości pewnego stanu faktycznego.„
- „Aby ustanowienie nieodpłatnej służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorcy wywierało skutki na gruncie podatku dochodowego, musiałoby mieć charakter świadczenia wykonywanego na rzecz tego przedsiębiorcy, a ponadto przedsiębiorca ten musiałby uzyskać w następstwie jej ustanowienia korzyść majątkową o charakterze wyłącznym. Zdaniem skarżącej spółki ustanowienie służebności stwarza jedynie warunki umożliwiające normalne i niezakłócone wykonywanie działalności polegającej na dostarczaniu energii dla odbiorców.„
NSA nie podzielił argumentacji podatnika, a uzasadniając swoje orzeczenie, zwrócił uwagę na następujące kwestie:
- W ramach służebności przesyłu właściciel nieruchomości obciążonej przyznaje przedsiębiorstwu energetycznemu prawo do korzystania z nieruchomości w określonym w umowie zakresie (wybudowanie na niej urządzeń służących do doprowadzania energii elektrycznej, zapewnienie sobie dojścia do istniejących urządzeń, stanowiących własność przedsiębiorstwa, celem ewentualnej naprawy, usunięcia awarii, konserwacji czy remontu). Prawo to może być przyznane nieodpłatnie lub za wynagrodzeniem.
- W razie nieodpłatnego ustanowienia służebności przesyłu nie jest dokonywana zapłata ani inne ekwiwalentne świadczenie w zamian za przyznane prawo do korzystania z nieruchomości w oznaczonym umową zakresie. Spółka może, więc prowadzić działalność gospodarczą i osiągać z tego tytułu przychody bez konieczności ponoszenia jakichkolwiek wydatków związanych z korzystaniem z cudzej rzeczy.
- Nieodpłatne świadczenie obejmuje takie świadczenia, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu (świadczenia wzajemnego) przysporzenie majątku, mające konkretny wymiar majątkowy czy finansowy. Za takie należy również uznać nieodpłatne udostępnienie nieruchomości na prowadzenie działalności (tu Sąd powołuje się również na wyrok SN z 6 sierpnia 1999 r., sygn. akt III RN 31/99). Właściciel nieruchomości nie uzyskuje bowiem żadnej korzyści, którą mogłaby być np. bonifikata w opłatach za dostarczanie i wykorzystanie energii elektrycznej.
- Wykorzystywanie w sposób nieodpłatny obcych gruntów w celu prowadzenia działalności gospodarczej rodzi dla przedsiębiorcy przysporzenie majątkowe, ponieważ nie musi on płacić za korzystanie z gruntu, na którym posadowione są urządzenia służące prowadzonej działalności.
- Na wielkość przysporzenia wpływ ma zakres, w jakim przedsiębiorca przesyłowy może korzystać z cudzej nieruchomości, co określa treść umowy służebności przesyłu. Wartość przysporzenia, które uzyskuje spółka, stanowi zatem wartość wynagrodzenia, jakie spółka musiałaby zapłacić, gdyby strony zdecydowały się zawrzeć umowę służebności przesyłu o charakterze odpłatnym. Konkretną wartość przychodu ustala się na podstawie cen rynkowych (art. 12 ust. 6 pkt 4 ustawy CIT).
Zaprezentowany wyrok NSA dotyczy służebności przesyłu, z których korzystają przedsiębiorcy zajmujący się dostarczaniem energii elektrycznej, wody, dostarczający usługi telekomunikacyjne. Niemniej, wyrok znajduje zastosowanie w odniesieniu do wszystkich rodzajów służebności, a więc dotyczy przedsiębiorców, niezależnie od profilu działalności, którzy korzystają także z innych rodzajów służebności gruntowych, np. dość powszechnej służebności przechodu. Tym samym warto pamiętać o konsekwencjach podatkowych, jakie wiążą się z ustanowieniem takiej służebności bez wynagrodzenia.
