Regulacje dotyczące ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa, tzw. sygnalistów, są coraz bliższe obowiązywania w naszym porządku prawnym. Temat sygnalistów przybliżaliśmy już we wcześniejszych wpisach. Teraz chcielibyśmy wskazać najważniejsze zmiany w nowym projekcie ustawy w stosunku do poprzednio proponowanych rozwiązań.
Najważniejsze zmiany w nowym projekcie ustawy w stosunku do poprzednich rozwiązań
Wśród najważniejszych zmian, jakie ustawodawca wprowadził w odniesieniu do ostatniego projektu ustawy z 2023 r., należy wskazać:
- zastąpienie Państwowej Inspekcji Pracy w roli organu wsparcia Rzecznikiem Praw Obywatelskich,
- usunięcie obligatoryjnego odebrania przez organ od zgłaszającego oświadczenia złożonego pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania,
- wprowadzenie możliwości (a nie obowiązku) wydawania zgłaszającemu zaświadczeń o podleganiu ochronie przewidzianej w projektowanej ustawie,
- zmiana terminów:
- na wejście w życie ustawy – po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia,
- na utworzenie wewnętrznych i zewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń – w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy.
RPO jako instytucja wspierająca
W projekcie ustawy powrócono do wersji, w której to RPO, a nie PIP, pełni rolę organu wsparcia. Zmianę tę należy ocenić pozytywnie, RPO jest bowiem organem powołanym do ochrony praw obywateli, jednocześnie mającym konstytucyjnie zagwarantowaną niezależność i niezawisłość. Zadaniami RPO będzie z jednej strony przyjmowanie zgłoszeń zewnętrznych, ich weryfikacja i przekazanie do właściwej instytucji, a z drugiej również udzielanie informacji i wsparcia sygnalistom.
Zaświadczenie o statusie sygnalisty
Zmianie ulega sposób wydawania zaświadczeń o podleganiu ochronie. W aktualnym projekcie nie dzieje się to obligatoryjnie, a na żądanie zgłaszającego naruszenie. Z pewnością zmiana ta usprawni proces przyjmowania zgłoszeń i podejmowania działań przez uprawnione organy. Z drugiej jednak strony to zgłaszający będzie musiał pamiętać, aby zgłosić żądanie wydania takiego zaświadczenia.
Brak regulacji dotyczącej anonimowych zgłoszeń
Projektodawca nie zdecydował się na wdrożenie możliwości dotyczącej zgłoszeń anonimowych. Oznacza to, że takie zgłoszenia będą mogły być pozostawione bez rozpoznania, a ewentualne regulacje co do rozpatrywania takich zgłoszeń mogą być zawarte w procedurze zgłoszeń wewnętrznych. W ocenie projektodawcy pozwoli to uniknąć nadmiernej liczby zgłoszeń o niskiej wartości, z drugiej jednak strony istnieje ryzyko odstępowania od zgłoszeń przez osoby, które nie będą chciały ujawnić swojej tożsamości.
Bez zmian pozostały regulacje dotyczące obowiązku pracodawcy, który zatrudnia co najmniej 50 osób, w zakresie opracowania i wdrożenia w zakładzie pracy procedury zgłoszeń wewnętrznych.
Mając na uwadze wznowienie przez legislatora prac nad projektem, zachęcamy do rozważenia podjęcia już teraz działań mających na celu opracowanie procedury sygnalistów i niezbędnej dokumentacji. Chętnie wesprzemy Państwa w tym zakresie.
Będziemy na bieżąco informować o postępie prac legislacyjnych.