Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (dalej: Ustawa) daje pracodawcy możliwość rozwiązania umowy o pracę z mniejszą liczbą pracowników niż przewidziana dla zwolnień grupowych (od 1 do 10).
Powyższy tryb zwolnień, zwany obiegowo trybem zwolnień indywidualnych, jest dopuszczalny, jeżeli:
- pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników,
- zwolnienie obejmuje mniejszą liczbę pracowników niż liczba przewidziana do zwolnienia w trybie zwolnień grupowych,
- rozwiązanie stosunku pracy następuje z przyczyn niedotyczących pracownika,
- przyczyny niedotyczące pracownika stanowią wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy na mocy porozumienia stron.
Pracodawca spełniający te warunki może wypowiedzieć umowę o pracę także pracownikowi, który przebywa na urlopie wychowawczym. Podkreślić jednak należy, że z uwagi na szczególną ochronę takiego pracownika, wypowiedzenie umowy o pracę może nastąpić tylko i wyłącznie, jeżeli dodatkowo:
- zakładowa organizacja związkowa w terminie 14. dni od dnia otrzymania zawiadomienia o zamierzonym wypowiedzeniu nie zgłosi sprzeciwu,
- urlop wychowawczy trwa co najmniej 3 miesiące.
Wszystkie wyżej wymienione przesłanki, dotyczące zarówno możliwości zwolnień w trybie indywidualnym, jak i możliwości zwolnienia pracownika na urlopie wychowawczym w tym trybie, muszą być spełnione, aby wypowiedzenie umowy pracownikowi na urlopie wychowawczym w trybie indywidualnym nie naruszało przepisów prawa pracy o wypowiadaniu umów o pracę.
Oznacza to więc, że:
- wyłącznym powodem uzasadniającym wypowiedzenie nie mogą być przyczyny dotyczące pracownika (np. wysoka absencja skutkująca dezorganizacją pracy);
- jeżeli dojdzie do wypowiedzenia pomimo sprzeciwu zakładowej organizacji związkowej, wypowiedzenie będzie bezskuteczne (o bezskuteczności orzeka sąd pracy);
- urlop wychowawczy trwa – czyli został udzielony pracownikowi na co najmniej 3 miesiące:
- nie ma więc znaczenia, jak długo faktycznie pracownik przebywa na urlopie wychowawczym,
- pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę pracownikowi już od pierwszego dnia urlopu wychowawczego,
- w przypadku gdy urlop został udzielony na krócej niż 3 miesiące, wypowiedzenie nie jest dopuszczalne trybie Ustawy (możliwością jest zmiana warunków zatrudnienia).
Zaznaczyć również należy, że również w przypadku zwolnień w trybie indywidualnym konieczne jest ustalenie kryteriów doboru pracowników przewidzianych do zwolnienia. Jednym z takich kryteriów, w przypadku pracowników przebywających na urlopach wychowawczych, może być np. gotowość do świadczenia pracy, choć nie należy zapominać, że nie może to być kryterium jedyne, a wybór pracownika do zwolnień powinien zależeć nie tylko od jego sytuacji zawodowej (np. staż pracy, wykształcenie, doświadczenie zawodowe), ale i rodzinnej.
