W dniu 29 października 2012 r. NSA w składzie 7 sędziów (sygnatura sprawy I GPS 1/12) orzekł, że objęcie podatkiem akcyzowym olejów smarowych wykorzystywanych do celów innych niż opałowe lub napędowe mieści się w upoważnieniu do wprowadzenia lub utrzymania podatku określonego w art. 3 ust. 3 Dyrektywy 92/12/EWG, tzw. Dyrektywy Horyzontalnej.
NSA rozstrzygnął tym samym spór, który od wielu lat toczył się pomiędzy podatnikami podatku akcyzowego a organami podatkowymi, przyznając niestety rację organom podatkowym. Z uchwały wynika, że NSA nie dopatrzył się niezgodności polskiej ustawy akcyzowej z prawem wspólnotowym.
Uzasadnienie uchwały
NSA uznał, że polska akcyza nakładana na oleje smarowe, które są przeznaczone do celów innych niż opałowe lub napędowe nie powoduje zwiększenia formalności przy przekraczaniu granic w handlu między Państwami Członkowskimi, a tym samym jest zgodna z prawem wspólnotowym.
NSA podkreślił, powołując się na orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE, że zwrot „przy przekraczaniu granic w handlu między Państwami Członkowskimi”powinien być interpretowany w drodze wykładni językowej. Zatem formalności dotyczące olejów smarowych musiałyby być związane konkretnie z faktem przekroczenia granicy. Tymczasem, jak stwierdził NSA, są one związane z czynnościami, do których wykonania podatnicy są zobowiązani już po dokonaniu przywozu.
Kontynuując powyższy tok rozumowania, NSA nie dopatrzył się również niezgodności w zakresie sposobu ukształtowania zwolnień olejów smarowych od akcyzy. Stwierdził bowiem, że w związku z tym, że zwolnienie to nie jest związane z przekraczaniem granicy (obowiązuje tylko na terytorium kraju), ustawodawca krajowy mógł dowolnie określić warunki korzystania z tego zwolnienia. „Kwestia nazwy podatku, jego umiejscowienia w procesie tworzenia prawa, konstrukcji, stawek oraz restrykcji w zakresie kontroli przemieszczania w kraju pozostają poza sferą zainteresowania prawa wspólnotowego” – podkreślił NSA w przedmiotowej uchwale.
Trudno zgodzić się z zaprezentowanym stanowiskiem NSA, który w tak literalny sposób podszedł do ewentualnych utrudnień na granicy związanych z przemieszczaniem olejów smarowych. W świetle tej wykładni można by uznać, że jedynie postawienie szlabanu na granicy i permanentne kontrole powodowałyby zwiększenie formalności w przypadku olejów smarowych, a tym samym naruszenie prawa wspólnotowego.
Opodatkowanie olejów smarowych w sposób wynikający z polskiej ustawy akcyzowej powoduje zwiększenie formalności związanych z przekraczaniem granicy. Podatnik, który chce nabyć z innego kraju UE (np. z Niemiec) choćby niewielką ilość oleju smarowego musi m. in. zarejestrować się jako podatnik podatku akcyzowego, dokonać zgłoszenia planowanego nabycia do urzędu celnego, uzyskać zabezpieczenie akcyzowe, prowadzić ewidencję wyrobów akcyzowych, złożyć deklarację i wreszcie zapłacić podatek akcyzowy. Z kolei gdyby chciał skorzystać ze zwolnienia od akcyzy w związku z nabyciem wewnątrzwspólnotowym olejów smarowych, otwiera się przed nim kolejna żmudna procedura związana z uzyskaniem statusu zarejestrowanego odbiorcy.
Nie można zatem zgodzić się z tezą NSA, że polska akcyza na oleje smarowe nie powoduje utrudnień w handlu między Państwami Członkowskimi.
Skutki uchwały NSA
Uchwała została podjęta na kanwie sprawy, której stan faktyczny dotyczył poprzednio obowiązującej ustawy o podatku akcyzowym. Przy czym, sposób opodatkowania olejów smarowych na gruncie obecnej ustawy nie odbiega zasadniczo od uregulowań dawnej ustawy. Niemniej należy ostrożnie podchodzić co do ewentualnego rozciągnięcia skutków tej uchwały na sytuacje objęte nowym stanem prawnym. Można się jednak spodziewać, że sądy administracyjne, niezależnie od tego, czy sprawa będzie dotyczyła dawnego czy też nowego stanu prawnego, będą brały pod uwagę uchwałę NSA w obu sytuacjach.
Powyższe oznacza, że podatnicy, których postępowania podatkowe lub postępowania sądowe dotyczące opodatkowania akcyzą olejów smarowych są w toku, nie mogą raczej liczyć na pozytywne załatwienie sprawy przed sądami administracyjnymi.
