W wyniku przeprowadzonej kontroli skarbowej stwierdzono u podatnika m. in. zawyżenie kosztów uzyskania przychodów o kwotę odsetek z tytułu umowy pożyczki udzielonej spółce przez jej udziałowców. Umowa pożyczki na kwotę 5.000.000, 00 zł została zawarta w 2003 r. na okres 5 lat z możliwością odnowienia. Określono stopę oprocentowania pożyczki i ustalono płatność odsetek w okresach miesięcznych. Organy kontroli skarbowej jednakże zakwestionowały kwotę wypłaconych odsetek, jako koszt podatkowy, ponieważ uznały, że kwota pożyczki nie została faktycznie przekazana przez pożyczkodawców na rachunek bankowy spółki ani też wpłacona do jej kasy. Dokonano jedynie przeksięgowania kwoty 500.000,00 zł z konta 540-01 „Zobowiązania wobec właściciela” na konto „Udzielone pożyczki”.
W uzasadnieniu swoich decyzji zarówno organy kontroli skarbowej, jak również WSA podnosiły, że umowa pożyczki jest czynnością prawną konsensualną, rodzącą skutki o charakterze obligacyjnym, na której podstawie powstaje zobowiązaniowy stosunek prawny. W jego wykonaniu dochodzi do przeniesienia własności środków pieniężnych lub innych rzeczy oznaczonych co do gatunku. Zgodnie zaś z art. 155 § 2 kodeksu cywilnego do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do gatunku konieczne jest przeniesienie posiadania. Tymczasem, jak argumentowały i organy i sąd w przedmiotowej sprawie, środki pieniężne, których miała dotyczyć umowa pożyczki, cały czas były w posiadaniu pożyczkobiorcy. Nie doszło więc do przeniesienia posiadania, niezbędnego w tym wypadku do przeniesienia własności środków pieniężnych, o którym mowa w art. 720 kodeksu cywilnego.
Za przeniesienie posiadania nie może być bowiem uznane w ocenie organów i sądów (zarówno WSA jak i NSA) przeksięgowanie z konta „zobowiązania wobec właściciela” na konto „udzielone pożyczki„, ponieważ środki pieniężne, które były przedmiotem tej czynności o charakterze księgowym, cały czas znajdowały się w posiadaniu skarżącej i były jej własnością. Pozostawały one więc w jej dyspozycji, nawet jeżeli ich przeznaczenie było już wówczas sprecyzowane, tzn. zostały przeznaczone na uregulowanie konkretnych zobowiązań. Sam fakt istnienia jakichkolwiek zobowiązań wobec pożyczkodawcy nie wpływa zdaniem Sądu na realizację odrębnego stosunku zobowiązaniowego, powstałego w związku z zawarciem umowy pożyczki.
Powyższą argumentację NSA w pełni podzielił, prezentując tym samym dość rygorystyczne podejście, które może prowadzić do zupełnie niepotrzebnych komplikacji natury formalnej. Nie ulega wątpliwości, że samo udzielenie pożyczki na gruncie CIT jest neutralne podatkowo, natomiast określone skutki podatkowe powstają dopiero w związku z zapłatą odsetek. Zapłacone odsetki, co do zasady, stanowią koszt uzyskania przychodu po stronie pożyczkobiorcy oraz są przychodem dla pożyczkodawcy. Oczywiście musi w tym wypadku dojść do rzeczywistego wykonania umowy pożyczki, jednak uzależnianie tego od fizycznego wydania przedmiotu pożyczki, jest poglądem trudnym do zaakceptowania.
Niejednokrotnie w praktyce gospodarczej zdarzają się sytuacje, w których kontrahenci stosują podobne rozwiązania i jest to dopuszczalne na gruncie prawa cywilnego. Takie podejście Sądu wydaje się, więc poglądem nieprzystającym do realiów gospodarczych, nieco oderwanym od rzeczywistości. Jeżeli jednak pogląd ten przyjmie się w orzecznictwie sądów administracyjnych, konieczne będzie zadbanie przez podatników o fizyczne wydanie przedmiotu pożyczki w wykonaniu zawartej umowy pożyczki.
