Zwolnienie z powodu siły wyższej od samego początku budziło wiele praktycznych problemów, przede wszystkim w zakresie:
- podstawy udzielenia zwolnienia,
- formy złożenia wniosku,
- terminu złożenia wniosku.
1. Podstawa udzielenia zwolnienia
Zwolnienie może być udzielone, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika w pilnych sprawach rodzinnych (choroba lub wypadek), do których doszło w wyniku działania siły wyższej.
Ustawodawca nie wskazał jednak, jak należy rozumieć pojęcie siły wyższej użyte w art. 148 1 KP. W praktyce może się to okazać problematyczne. Jeżeli bowiem we wniosku pracownika nie będzie wprost powołana jako przyczyna siła wyższa, a jedynie opisana przyczyna nieobecności, po stronie pracodawcy będzie leżała ocena czy wniosek o zwolnienie jest zasadny, czy nie.
Sytuację komplikuje dodatkowo fakt, że jeżeli pracodawca niewłaściwie oceni wskazaną przez pracownika przyczynę zwolnienia i odmówi jego udzielenia, może narazić się na zarzut naruszenia praw pracownika.
2. Forma złożenia wniosku
Pracownik może złożyć wniosek w każdej dostępnej formie, również w formie ustnej. Jeżeli pracownik nie złoży wniosku w formie pisemnej, to biorąc pod uwagę, że:
- pracodawca ma obowiązek ewidencjonowania zwolnienia,
- pracownik powinien wskazać w pierwszym wniosku sposób wykorzystania zwolnienia w danym roku kalendarzowym (dni/godziny),
zaleca się utrwalenie w formie pisemnej wniosku pracownika, np. w formie notatki służbowej, podpisanej również przez pracownika.
3. Termin złożenia wniosku
Regulacja w tym zakresie jest zbliżona do regulacji urlopu na żądanie:
- w przypadku urlopu na żądanie “Pracownik zgłasza żądanie (…) najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu” (art. 1672 KP)
- w przypadku zwolnienia z powodu siły wyższej wniosek powinien być zgłoszony “najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia (art. 1481§3 KP) –
W przypadku urlopu na żądanie orzecznictwo przesądziło, że pracownik nie może rozpocząć urlopu na żądanie bez udzielenia go przez pracodawcę. Trudno stwierdzić, czy podobnie będzie w przypadku zwolnienia z powodu siły wyższej. Na tym etapie nie mamy wykształconej praktyki orzeczniczej, a ze stanowiska doktryny wynika, że nie możemy stosować do tego zwolnienia praktyki orzeczniczej dotyczącej urlopu na żądanie.
Przy tych wszystkich niejasnościach związanych z nową regulacją należy pamiętać, że naruszanie przepisów o zwolnieniu od pracy z powodu działania siły wyższej, podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł Należy więc podchodzić ostrożnie do kwestionowania wniosków pracowników o zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej.
